Androfobia – jak pokonać lęk przed mężczyznami? 

Jednym ze specyficznych zaburzeń lękowych jest androfobia. Co to takiego? Pod tym tajemniczym terminem kryje się lęk przed mężczyznami. Tego nieprzyjemnego stanu doświadczają przedstawiciele obu płci. Częściej jednak androfobia rozwija się u kobiet, które zostały skrzywdzone przez mężczyzn. Szacuje się, że nawet co dziesiąta przedstawicielka płci żeńskiej może borykać się z tą przypadłością.

Androfobia – co to jest?

Androfobia to lęk przed mężczyznami, który rozwija się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Częściej dotyka przedstawicielki płci żeńskiej. Strach powstaje w wyniku traumatycznych wydarzeń z przeszłości. Na androfobię cierpią osoby, które zostały skrzywdzone przez mężczyzn. 

Nasz mózg uczy się poprzez doświadczenie. Jest szczególnie wyczulony na informacje o potencjalnym niebezpieczeństwie. Wystarczy, że w przeszłości doświadczyliśmy krzywdy z rąk jednego mężczyzny, abyśmy źle myśleli o wszystkich przedstawicielach tej płci biologicznej.

W naszym mózgu powstaje i utrwala się proste skojarzenie: mężczyzna=niebezpieczeństwo. Gdy ten pojawia się na horyzoncie, np. w osobie listonosza, odczuwamy silny lęk, który wyzwala w nas automatyczną reakcję. Niektórzy w obliczu zagrożenia uciekają, inni podejmują walkę. Trzecią ze strategii obronnych jest zamieranie. Androfobia może nas zatem paraliżować.

Lęk przed mężczyznami to specyficzna fobia społeczna, która zubaża nasze życie i znacznie ogranicza nasz rozwój. Na dodatek utrudnia nam osiągnięcie stanu relaksu. Nasze mięśnie wciąż pozostają napięte, a zmysły wyczulone na informacje o potencjalnym zagrożeniu. Prowadzi to do pogorszenia ogólnego stanu zdrowia i funkcjonowania w społeczeństwie.

Androfobia u niektórych osób przeobraża się w depresję, czyli zaburzenie nastroju. Niekiedy skutkuje też rozwojem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.

Androfobia a mizoandria

Fobia przed mężczyznami to lęk przed przedstawicielami tej płci biologicznej, który skłania nas do podjęcia walki, ucieczki lub zamierania. Każda z tych trzech strategii obronnych powstała w wyniku ewolucji. Osoba, która doświadcza strachu, stara się ograniczyć interakcje z mężczyznami do minimum.

Mizoandria to nienawiść wobec mężczyzn, która sprzyja rozwojowi zachowań agresywnych. Może przyjmować postać słowną lub fizyczną. Osoby, u których powstała, postrzegają mężczyzn jako gorszy podgatunek ludzi. Nierzadko próbują ich gnębić, poniżać, upokarzać i atakować.

Zazwyczaj osoba, która odczuwa androfobię, jest wolna od mizoandrii. Niemniej może się zdarzyć, że zacznie postrzegać perspektywę wyeliminowania mężczyzn z życia publicznego jako niezwykle kuszącą ze względu na przytłaczający ją lęk.

Androfobia – objawy strachu przed mężczyznami

Podejrzewasz, że w wyniku trudnych doświadczeń rozwinęła się u Ciebie androfobia? Objawy lęku przed mężczyznami obejmują:

• omdlenia,
• uczucie paraliżu,
• ból i zawroty głowy,
• ucisk w klatce piersiowej,
• hiperwentylację,
• suchość w ustach,
• ból pleców,
• drżenie rąk,
• uderzenia gorąca,
• zwiększone wydzielanie potu,
• trudności z logicznym myśleniem,
• problemy z wysławianiem się,
• dezorientację,
• utratę zdolności koncentracji,
• drżenie głosu,
• ataki paniki w wyniku kontaktu z mężczyznami,
• wycofanie społeczne,
• poczucie wstydu i beznadziei,
• niekontrolowany krzyk,
• nagły płacz,
• bezsenność,
• biegunkę,
• brak apetytu,
• wymioty,
• nudności.

Ponadto osoba, która doświadcza androfobii:

• unika mężczyzn,
• wybiera zawód sfeminizowany, aby zredukować ilość interakcji z mężczyznami,
• utrzymuje kontakty towarzyskie wyłącznie z kobietami i wychodzi z koleżankami tylko wówczas, gdy ma pewność, że nie spotka żadnego mężczyzny,
• nie wychodzi z domu, gdy ogarnia ją atak paniki przed interakcją z mężczyzną,
• unika rzeczy, które stereotypowo przypisuje się płci męskiej (krawatów, perfum, golarek),
• nie słucha muzyki wykonywanej przez mężczyzn, bo ta rodzi w niej nieuzasadniony lęk.

Przyczyny lęku przed mężczyznami

Statystyki pokazują, że u kobiet częściej rozwija się androfobia. Przyczyny lęku przed mężczyznami obejmują:

• wychowanie w domu skażonym przemocą ze strony mężczyzny. Dzieje się tak m.in. wówczas, gdy ojciec nadużywający alkoholu w przypływie furii bije córkę i żonę,
• wychowanie w patriarchalnej rodzinie, w której kobieta nie ma prawa głosu. Matka kobiety cierpiącej na androfobię o niczym nie decydowała. Wyboru dokonywał jej partner,
• narracja babci, cioci i matki, która przestrzega małą dziewczynkę przed mężczyznami. Krewne mogą ukazywać płeć przeciwną jako niebezpieczną, agresywną, apodyktyczną i nieprzewidywalną,
• molestowanie seksualne przez mężczyznę, np. nauczyciela, wujka, ojca czy przyjaciela rodziny. Ta forma przemocy pozostawia głęboką ranę emocjonalną, która wymaga przepracowania w ramach długoterminowej psychoterapii,
• mobbing ze strony szefa płci męskiej, który znęcał się nad kobietą i ją upokarzał na oczach innych pracowników,
• doniesienia medialne przestrzegające przed falą gwałtów i brutalnej przemocy w wykonaniu mężczyzn. Warto zachować ostrożność, zwłaszcza wracając wieczorem do domu, ale założenie, że wszędzie czają się przestępcy, jest niezgodne z prawdą,
• związek naznaczony przemocą, nadmiarową zazdrością i kontrolą sprawia, że relacje z mężczyznami zdają się niebezpieczne,
• gwałt, który pozbawia kobietę poczucia bezpieczeństwa i sprawczości,
• napaść fizyczna, która pozostawia rany fizyczne i emocjonalne.

Blokada przed mężczyznami a lęk przed mężczyznami

Wbrew obiegowej opinii, blokada przed mężczyznami nie jest tym samym co strach przed mężczyznami. Androfobia przybiera poważniejszy wymiar. Kobieta, która się z nią zmaga, nie potrafi kontrolować swoich zachowań. Reaguje automatycznie, widząc przedstawiciela przeciwnej płci. Odczuwa szereg nieprzyjemnych objawów psychosomatycznych takich jak duszność, ucisk w klatce piersiowej, hiperwentylacja i zawroty głowy.

Blokada przed mężczyznami, która wynika z nieśmiałości, jest łatwiejsza do przezwyciężenia. Mamy bowiem większą kontrolę nad swoim zachowaniem. Lęk nas nie paraliżuje i nie obezwładnia.

Skutki nieleczonej androfobii

Androfobia to zaburzenie lękowe, które wymaga leczenia. Jeśli nie podejmiesz psychoterapii, jakość Twojego życia będzie się stopniowo obniżać. Niepokój z czasem przeobrazi się w depresję, a nawet stanie źródłem myśli samobójczych. Niekiedy kryzys suicydalny współwystępuje z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, które czynią Twoje życie jeszcze bardziej bolesnym.

Fobia przed mężczyznami niekiedy prowadzi do skrajnego wycofania społecznego. Unikasz wszelkich interakcji z ludźmi, bo boisz się, że wśród nich trafisz na przedstawiciela płci przeciwnej. Twój lęk steruje Twoim życiem. Decyduje o tym, kiedy i gdzie wychodzisz. Wybiera Ci nawet zawód i miejsce pracy. Może powstrzymywać Twój rozwój. Prawdopodobnie nie pozwala Ci w pełni uwolnić potencjału, który w Tobie drzemie. 

Androfobia utrudnia również założenie rodziny. Nie chcesz wchodzić w żadne bliskie interakcje z mężczyznami, a tym bardziej uprawiać z nimi seksu. W rezultacie z powodu lęku możesz sabotować własne marzenia dotyczące macierzyństwa.

To zrozumiałe, że gdy doświadczyłaś traumatyzującego zdarzenia, za które odpowiada mężczyzna, poczułaś szereg trudnych emocji. Twój mózg stara Ci się pomóc najlepiej, jak potrafi. Zachęca Cię do tego, abyś podjęła strategię unikową za każdym razem, gdy poczujesz lęk. Ta bowiem w jakimś stopniu zabezpiecza Cię przed powtórzeniem bolesnego doświadczenia. Niestety, uniemożliwia Ci też przeżycie wielu dobrych rzeczy.

Leczenie androfobii opiera się na psychoterapii. Podczas niej możesz przepracować trudne emocje i wspomnienia. Zmienić nieadaptacyjne założenia na bardziej wspierające. Zintegrować traumatyczne zdarzenia, pracując z ciałem. Istnieje wiele przydatnych i sprawdzonych rozwiązań, które mogą uczynić Twoje życie lepszym, otwierając Cię na związek i miłość. Psychoterapia w leczeniu zaburzeń lękowych została przeze mnie szczegółowo omówiona w dalszej części artykułu.

Leczenie androfobii – jak leczyć lęk przez mężczyznami?

Wiesz już, co to androfobia i jak się manifestuje. Czy lęk przed mężczyznami można skutecznie leczyć? Bardzo dobre rezultaty daje psychoterapia. Niekiedy jednak kobieta znajduje się w złym stanie. Z powodu silnych objawów lęku, które przechodzą u niej w ataki paniki, nie wychodzi z domu, a nawet rezygnuje z pracy zdalnej. Kładzie się to cieniem na jej rozwoju zawodowym, intelektualnym, społecznym i ogólnym stanie zdrowia.

Aby zredukować uciążliwe symptomy fobii przed mężczyznami, psychiatra przepisuje leki przeciwlękowe. Stanowią one pierwszy krok w procesie zdrowienia. Niekiedy konieczne staje się również wdrożenie antydepresantów. Wpływają one pozytywnie na nastrój pacjentki, przyczyniając się do jego częściowej stabilizacji.

Lęk przed mężczyznami to specyficzna fobia społeczna, którą leczy się przy wykorzystaniu psychoterapii. Wysoką skutecznością w zwalczaniu uciążliwych dolegliwości charakteryzuje się nurt poznawczo-behawioralny. Jego twórcą jest Aaron Beck, który zauważył, że klasyczna psychoanaliza często nie sprawdza się u pacjentów z depresją. Za ich spadkiem nastroju stały bowiem nieadaptacyjne przekonania. Te z kolei wpływały na ich emocje, zachowania, reakcje fizjologiczne i relacje międzyludzkie. Na szczęście modyfikując jeden z tych elementów, możemy skorygować także pozostałe.

Androfobia często rozwija się u kobiet, które zostały w przeszłości skrzywdzone przez mężczyzn. Ich umysł stara się je chronić przed bólem i niebezpieczeństwem. Robi to w dobrej wierze, ale w rzeczywistości im szkodzi, nie pozwalając w pełni czerpać z interakcji społecznych. Mózg woli dmuchać na zimne i przyjąć, że każdy mężczyzna jest niebezpieczny. Taka stereotypowa konstrukcja stanowi spore uproszczenie, które nie odzwierciedla rzeczywistości. Z drugiej strony pomaga zautomatyzować reakcje w sytuacji potencjalnego zagrożenia, co zwiększa szanse kobiety na przetrwanie.

Załóżmy, że Sara w przeszłości została pobita przez swojego partnera, któremu ufała. Stanęła oko w oko z przemocą, która w tamtej chwili realnie zagrażała jej zdrowiu i życiu.  Od tamtej pory odczuwa silny lęk przed mężczyznami. Jej umysł zakodował bowiem, że nie wolno im ufać. Mózg Sary, gdy ta spotyka na swej drodze mężczyznę, mówi: uważaj, on może być niebezpieczny. Uciekaj, aby Cię nie pobił!

Wspomniane przekonanie, w które uwierzyła Sara, zazwyczaj jednak okazuje się błędne. Kobieta ucieka przed wszystkimi mężczyznami, których napotyka na swej drodze – nastolatkami, swoimi klientami, sąsiadami, sprzedawcami i seniorami. Boi się, że któryś z nich ją skrzywdzi. Gdy tylko widzi mężczyznę, zaczyna odczuwać przyspieszone bicie serca. W skrajnych przypadkach może doświadczać paraliżu. Nasz mózg automatycznie decyduje bowiem, czy w danej sytuacji lepiej uciekać, walczyć czy udawać martwą.

Sara z czasem przestaje wychodzić z domu. Rezygnuje z pracy zawodowej, bo nie jest w stanie całkowicie wyeliminować obecności mężczyzn ze swojego życia.

Podczas terapii poznawczo-behawioralnej Sara uczy się kwestionować swoje przekonanie, że mężczyźni są niebezpieczni. Wraz ze specjalistką (w tym przypadku lepiej, aby sesje prowadziła kobieta) uczy się podważać swoje myśli. Niczym naukowiec szuka dowodów potwierdzających i zaprzeczających przyjętej przez nią tezie. 

Psychoterapeutka prawdopodobnie zachęci Sarę, aby ta spisała różne interakcje z mężczyznami, których doświadczyła w przeszłości, a następnie oceniła, czy każdy z nich ją skrzywdził. Gdy kobieta odkrywa, że pobił ją “tylko” jej partner,  może przeformułować swoje przekonanie kluczowe na bardziej realistyczne. Np. warto być ostrożną, ale większość mężczyzn nie zamierza mnie skrzywdzić. Pod wpływem przeprogramowania poznawczego Sara przestaje odczuwać silny lęk, a praca jej serca ulega stabilizacji. Zaczyna też wychodzić z domu.

Leczenie androfobii w nurcie poznawczo-behawioralnym często wiąże się z ekspozycją. Terapeutka może poprosić Sarę, aby najpierw wzięła do ręki krawat, który stereotypowo kojarzy się z męskością. Następnie oglądała zdjęcia przedstawicieli płci przeciwnej. W pewnym momencie Sara uczy się słuchać ich głosów, a na koniec wchodzi w interakcję z jakimś mężczyzną, np. z wujkiem.

Choć terapia poznawczo-behawioralna w leczeniu zaburzeń lękowych przynosi bardzo dobre rezultaty, to u klientek takich jak Sara, które przeżyły traumę, konieczna może okazać się praca z ciałem. Dużą skutecznością charakteryzuje się technika EMDR wykorzystująca przetwarzanie z ruchem gałek ocznych.

Niekiedy terapia krótkoterminowa nie przynosi takiej poprawy, jakiej oczekuje klientka. Wówczas leczenie androfobii przeprowadza się przy wykorzystaniu terapii schematów lub psychodynamicznej.

Androfobia – test

Podejrzewasz, że rozwinęła się u Ciebie androfobia? Test, który przygotowałam dla Ciebie, ma wyłącznie charakter orientacyjny. Nie przesądza o tym, czy cierpisz na lęk przed mężczyznami. Prawidłową diagnozę postawi jedynie psycholog lub psychoterapeuta. Proszę Cię, abyś odpowiedziała szczerze na poniższe pytania.

1. Czy odczuwasz silny lęk w towarzystwie mężczyzn?
2. Czy w obecności mężczyzny doświadczyłaś paraliżu?
3. Czy unikasz interakcji z mężczyznami, w tym celu np. podjęłaś pracę w wysoce sfeminizowanym zawodzie?
4. Czy z powodu lęku przed mężczyznami zdarzyło Ci się nie wychodzić z domu?
5. Czy odczuwasz szybsze bicie serca i ucisk w klatce piersiowej, gdy idziesz na zakupy, a na miejscu spotykasz mężczyznę zastępującego sprzedawczynię?
6. Czy akcesoria, które stereotypowo postrzega się jako męskie (krawaty, perfumy), wzbudzają w Tobie niepokój i chęć ucieczki?
7. Czy poza domem zawsze zachowujesz zwiększoną czujność i często oglądasz się za siebie, aby ustalić, czy jakiś mężczyzna nie idzie za Tobą?
8. Czy w autobusie zdarzyło Ci się przesiąść, gdy obok Ciebie usiadł mężczyzna?
9. Czy przy wyborze lekarza kluczową rolę odgrywa płeć żeńska?

Im więcej odpowiedzi twierdzących udzieliłaś na powyższe pytania, tym większe ryzyko, że rozwinął się u Ciebie strach przed mężczyznami.

Podsumowanie

Androfobia to strach przed mężczyznami, który częściej rozwija się u kobiet niż u mężczyzn. Jest to specyficzne zaburzenie lękowe, które znacząco obniża jakość życia. Osoby nim dotknięte często wycofują się z aktywności społecznej i przejawiają skrajny introwertyzm. Doświadczają także nieprzyjemnych objawów psychosomatycznych, w tym ucisku w klatce piersiowej, duszności, kołatania serca i zawrotów głowy. Niektórych ludzi, którzy cierpią na fobię przed mężczyznami, dotyka nawet paraliż.

Przyczyny androfobii sięgają traumatycznych zdarzeń z przeszłości, które nie zostały przepracowane i zintegrowane. Zaburzeniom lękowym towarzyszą nieadaptacyjne myśli, które zniekształcają odbiór rzeczywistości. Na strach przed mężczyznami najczęściej cierpią kobiety, które stały się ofiarami gwałtów lub przemocy. Rozwojowi tego nieprzyjemnego stanu służą też niepokojące doniesienia medialne. 

Fobia przed mężczyznami wymaga podjęcia leczenia. Osobom, u których się rozwinęła, w sposób szczególny rekomenduje się terapię poznawczo-behawioralną. Jej celem jest zmiana dotychczasowych wzorców myślowych na bardziej adaptacyjne. W przypadku pacjentek, u których rozwinęła się trauma złożona, konieczna może okazać się długoterminowa terapia schematów lub psychodynamiczna połączona z pracą z ciałem.

Bibliografia:

1. Beck J.S.; Terapia poznawczo-behawioralna: podstawy i zagadnienia szczegółowe; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012
2. Bourne E.J.; Lęk i fobia: praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2011
3. Deirde F.; Od nowa po traumie: czuła droga do poczucia bezpieczeństwa; Wydawnictwo Feeria, 2024
4. Gonzalez A.; To (nie) ja: jak zaakceptować dawne traumy i pójść dalej; Wydawnictwo Feeria, 2023
5. McKay M., Fanning P., Pool E., Zurita Ona P.E., Ból emocjonalny: strategie i ćwiczenia, dzięki którym poradzisz sobie z cierpieniem psychicznym; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2024
6. Nast M.; Pokolenie ja: niezdolni do relacji; Czarna Owca, 2018
7. Padesky C.A., Greenberger D.; Umysł ponad nastrojem: podręcznik terapeuty; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004
8. Shershun E.; Uleczyć traumę seksualną; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2023
9. Staniek M.; Pokonaj problemy i lęki; SamoSedno, 2020

Joanna Walczak

W pracy z klientami najważniejsze jest dla mnie indywidualne podejście.

Choć wydaje się, że ludzie mają podobne problemy i wszystko da się opisać konkretną jednostką chorobową, wierzę, że nie ma dwóch tych samych historii. Ważne jest dla mnie także stworzenie przestrzeni, w której klient poczuje się bezpiecznie – i w której łatwiej będzie nam wzajemnie się rozumieć. Dobre relacje są bardzo istotne w mojej pracy. W życiu także! W trakcie prowadzenia terapii indywidualnych wielokrotnie zauważyłam, jak wiele problemów związanych jest z relacjami właśnie. Zdarzało mi się zapraszać na sesję partnerów moich klientek – i wychodziło z tego dużo dobrego. Dlatego naturalnym krokiem było dla mnie pójście w stronę terapii par.

Jestem magistrem psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, posiadam Certyfikat Psychoterapeuty Poznawczo-Behawioralnego (PTTPB nr 482), ukończyłam studia podyplomowe z zakresu seksuologii klinicznej na SWPS.